Onzekerheid: voel jij je vaak onzeker?

Voel jij je vaak onzeker? Zijn er bepaalde situaties waarin jij je onzeker voelt? Merk je dat je vaak aarzelt, besluiteloos bent, twijfelt, of dat je onzeker en aarzelend overkomt op anderen?

Wat is dat: een onzeker gevoel?
10 oorzaken voor onzekerheid
Schijnzekerheid
Gevolgen van onzekerheid
Onzekerheid verbloemen
Onzeker als leidinggevende of manager
Onzekerheid bij jongeren
Onzeker als leidinggevende of manager

Wat is dat: een onzeker gevoel?

De meeste mensen voelen zich SOMS onzeker. Belangrijk is om te achterhalen wanneer je onzeker bent en waarin het zich uit. Wanneer ben je onzeker? Ik noem wat voorbeelden:

Je twijfelt regelmatig aan jezelf in de zin van: twijfelen aan eigen kunnen, twijfelen aan jouw vaardigheden of kennis.
Je bent onzeker over jouw prestaties en mogelijkheden.
Je voelt je onzeker in bepaalde situaties: bijvoorbeeld in groepen, bij presentaties (wanneer je een presentatie of toespraak moet houden), bij het werkoverleg, de vergadering.
De onzekerheid slaat bij je toe in nieuwe situaties (wanneer je dingen moet doen waar je niet bekend mee bent) of bij nieuwe contacten (je moet op mensen afstappen die je niet kent).
Je voelt je onzeker bij bepaalde beslissingen die je moet nemen (wat voor beslissingen zijn dat?).
Je moet taken doen die je niet zo goed kunt.
Je moet iets doen terwijl anderen je voortdurend op de vingers kijken.
Je staat in het middelpunt van de belangstelling.
Je wordt op een bepaalde manier door anderen benaderd (bijvoorbeeld wanneer je op een arrogante, hautaine of dominante manier door anderen wordt benaderd).
Je hebt het gevoel dat anderen zich meer voelen dan jou (wanneer de ander uit de hoogte spreekt).
Je moet iets doen wat in het verleden fout is gegaan (en de consequenties waren toen minder leuk).
Je wordt gekleineerd door anderen (is dat zo gek trouwens dat je daar onzeker van wordt?).
Wanneer er druk op staat of wanneer er iets van afhangt (bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek of wanneer je een presentatie moet geven).
Er situaties ontstaan die spannend zijn (bijvoorbeeld conflictsituaties).
Je verliest de controle over de situatie (en er ontstaan gevoelens van machteloosheid).
Je komt in een omgeving waarbij anderen altijd beter presteren dan jij.
Je wordt in een functie altijd negatief bejegend door collega's of door de leiding.
Je hebt afwijkend gedrag ten opzichte van anderen of jij voelt je anders dan andere mensen (andere normen en waarden etc.).
Je legt de lat voor jezelf zo hoog terwijl je er nooit aan kunt voldoen.
Je bent perfectionistisch.

Oorzaken

Hoe ontstaat onzekerheid? Weet je dat deze vraag erg breed gesteld is? Omdat er zoveel persoonlijke aspecten kunnen zijn waardoor je onzeker bent geworden, is het bijna onmogelijk ze allemaal te benoemen. Ik pak er een paar uit.

Vanuit het verleden kunnen er bepaalde zaken met je gebeurd zijn die je onzeker hebben gemaakt. Dat kan thuis zijn of op school vroeger. Het kan in lichtere mate zijn maar ook in extreme vorm (pesten of misbruik). In ieder geval kan het zo zijn dat je kampt met een negatief zelfbeeld. Maar heel praktisch: het kan zo zijn dat je op de verkeerde school terecht bent gekomen waardoor je een opleiding bent gaan doen die achteraf niet bij je paste en waardoor je in werk terecht bent gekomen waar je jouw passie niet kunt uiten!
Een mogelijk tweede oorzaak: je bent van nature te gericht op de ander en je bent altijd maar bezig met wat anderen van je vinden. Ben je wel goed gekleed? Zie je er wel leuk uit? Wat zullen ze wel niet van je vinden?
Een derde oorzaak kan zijn: belemmerende overtuigingen. Je wijst jezelf voortdurend af door opmerkingen als: we zijn maar gewone mensen, ik heb maar een LBO opleiding of ik heb maar een MBO opleiding.
Een vierde oorzaak: een over-kritische houding op jezelf en een lat die je voor jezelf te hoog legt. Je eist en verlangt zoveel van jezelf dat je er zowaar niet aan kunt voldoen.
Een vijfde oorzaak: te weinig verwachten van jezelf, onder jouw niveau werken, te weinig actie ondernemen, niet tot doen komen, mentaal onvoldoende uitgedaagd worden.
Een zesde oorzaak: angst voor de toekomst, angst voor het onbekende en angst voor alles wat nieuw is.
Een zevende oorzaak: een relatie (partnerrelatie) die je onzeker maakt doordat jouw partner voortdurend commentaar op je heeft. Oftewel: een over kritische partner die veel van je vraagt of die veeleisend is.
Een achtste oorzaak: werk dat teveel van je vraagt of een leidinggevende die teveel van je eist. Een andere mogelijkheid: een leidinggevende die te weinig van je vraagt en je onvoldoende verantwoordelijkheden geeft.
Een negende oorzaak: je bent snel uit balans en je maakt alles wat een ander zegt vele malen groter dan men het bedoelde.
Een tiende oorzaak: je blijft maar in jouw hoofd malen en denken. Het is voor je een vluchtmechanisme geworden. Maar je wordt er alleen maar onzekerder door.

Zoekende

Wanneer je onzeker bent, ben je zoekend. Je zoekt naar jezelf, je zoekt naar richting of naar de weg die je moet gaan. Je kunt je nog moeilijk overgeven aan het hier en nu en je wilt zoveel mogelijk houvast zoeken richting de toekomst. Soms zoek je ook houvast dat er niet is.

Gevolgen

Gevolgen van onzekerheid kunnen legio zijn. Ik noem er een paar:

Wanneer je in een groep zit en het woord moet doen, voel jij je onzeker en heb je te weinig inbreng in gesprekken.
Wanneer je een afwijkende mening hebt, durf je jouw mening niet te zeggen.
Wanneer je kritiek krijgt, voel jij je snel afgewezen of betrek je kritiek op jezelf.
Wanneer je op nieuwe situaties moet afstappen, ga je twijfelen aan jezelf.
Je twijfelt over jouw baan of over jouw opleiding (wat kun je nu eigenlijk precies?).

Voor jongeren die onzeker zijn

Ben jij een puber / tiener en voel jij je vaak onzeker? Onzeker op school? Onzeker over je studie, over wie je bent, hoe je eruit ziet? Voel jij je onzeker over wat je kunt en over jouw toekomst?

Hoe komt het?

Als puber ben je druk op zoek naar wie je eigenlijk zelf bent. Wat daarvoor zo vanzelfsprekend leek, is nu niet meer het geval. Je bent op zoek naar wat je kunt, waar je interesses liggen, waar je vaardig in bent. Maar het is voor jou nog heel gevoelig. O zo belangrijk is het voor jou wat anderen van je vinden. Wellicht zoek je nog vaak bevestiging of je het wel goed doet, of je op de goede weg bent, of je er wel leuk uitziet. In deze levensfase kun je dus best eens aan jezelf gaan twijfelen en je onzeker voelen. Dat hoeft niet erg te zijn.

Extreme vormen

Wanneer je voelt dat het extremere vormen aanneemt, is het verstandig om dit wel te bespreken thuis. Onzekerheid kan ook buitenproportioneel zijn en dat is niet gezond. Analyseer goed wat er aan de hand is en maak een gericht plan om deze onzekerheid te bestrijden. Wellicht kan onze jongerencoach je van dienst zijn.

Bepaalde situaties

Onzekerheid kan ook in bepaalde situaties ontstaan. Bijvoorbeeld wanneer je toetsen hebt of juist bij tentamens en examens. Of misschien wanneer je een spreekbeurt moet houden of een presentatie.

Onzekerheid verbloemen

Sommige mensen kunnen hun onzekerheid aardig verbloemen. Ze voelen zich onzeker maar presenteren zich niet zo. Ze hebben zichzelf aangewend om het onzekere gevoel te maskeren. Soms zelfs zodanig dat de omgeving zich niet kan voorstellen dat er sprake is van onzekerheid. Het gedrag dat bij onzekerheid past, deel ik op in twee groepen:

De ene kruipt naar binnen, klapt dicht en komt aarzelend of twijfelend over.
De ander overschreeuwt het op een bepaalde manier, doet zichzelf soms leuker of groter voor dan hij/zij in werkelijkheid is. Of gaat machogedrag vertonen!

Je zeker voelen in een leidinggevende functie

Voel jij je soms onzeker in een leidinggevende functie? Voel jij je onzeker of ga je aan jezelf twijfelen wanneer medewerkers kritiek op je hebben? Vind je het lastig om mensen aan te spreken op negatief gedrag? Word je soms overruled door jouw medewerkers of vinden ze dat je niet duidelijk genoeg bent?

Wanneer speelt die onzekerheid?

Voel jij je soms onzeker? Bijvoorbeeld wanneer je:

Voortdurend druk ervaart van teamleden of wanneer men kritiek op je heeft.
Negatieve boodschappen of slecht nieuws moet overbrengen.
Merkt dat jouw baas twijfelt aan jouw leidinggevende capaciteiten.
De doorslag moet geven wanneer jouw team verdeeld is.
Beslissingen moet nemen waarvan je op voorhand al weet dat er kritiek op is.
Medewerkers moet aanspreken op ongewenst gedrag.
Disfunctioneren aan de orde moet stellen.
Het team moet vertellen dat de prestaties omhoog moeten.
Etc.

Twijfel kan ontstaan

Misschien twijfel je af en toe of een leidinggevende functie wel bij je past. Wellicht vraag jij je af of je daar wel geschikt voor bent. Wees echter niet te snel met conclusies. Onderzoek het. De vraag is namelijk: welk type leidinggevende functie past bij jou? Hoe zit je als leidinggevende in elkaar en aan welke leiderschapsstijl is behoefte?

In ieder geval: peptalk helpt niet! Reacties van de omgeving kunnen soms verwarrend zijn. ‘Zet je er toch eens overheen, je kunt het wel’. Of: ‘je moet ook gewoon proberen en kijk eens wat je tot nog toe allemaal hebt bereikt’. Dat is heel goed bedoeld in de meeste gevallen, maar de werking is even kortdurend als wiet, alcohol en tsjakkaa. Op 't gevaar af dat de ander zich al helemaal niet meer begrepen voelt omdat zijn/haar ervaring en gevoel hier totaal anders over zijn.

Een effectief leider heeft zelfvertrouwen

Zelfvertrouwen is van doorslaggevend belang in een leidinggevende functie. Je dwingt gezag en respect af wanneer je zelfverzekerd overkomt. Het is ontzettend belangrijk om draagvlak te creëren, de juiste richting aan te geven aan jouw teamleden, vertrouwen en open communicatie te bevorderen, je kwetsbaar op te durven stellen. Maar ook om te laten zien dat men op je kan rekenen, dat je afspraken nakomt, mensen aanspreekt op negatief gedrag of op niet nagekomen afspraken. Als leidinggevende moet je consequent, helder en duidelijk zijn, in alle situaties.

Hoe ontwikkel je het?

De vraag blijft: hoe ontwikkel je zelfvertrouwen en zelfverzekerdheid in een leidinggevende functie? Vooropgesteld dit: Je krijgt geen zelfvertrouwen door er een boekje over te lezen. Boekjes lezen, net als dit artikel, leidt er alleen maar toe dat je kunt beredeneren waarom je wel of geen zelfvertrouwen hebt. Het kind dat angst heeft voor het zwembad is niet geholpen met een universitaire opleiding op de ANGSTacademie. Hooguit leidt het tot de verklaring waardoor die angst is ontstaan. Maar de badmeester zegt: ‘springen jij!’. ‘Ja meneer, maar kijk het zit zo………’.

Zelfvertrouwen komt van binnenuit. Dat betekent dat je overtuigd bent van jouw kwaliteiten (ook leiderschapskwaliteiten), vaardigheden (ook jouw leiderschapsvaardigheden), jouw overtuiging en visie. Zelfvertrouwen heeft te maken met de juiste proporties aan eigenwaarde, positief zelfbeeld.

Schijnzekerheden

Misschien zoek je soms schijnzekerheden die onzekerheid geven. Je zoekt wellicht zekerheden te veel buiten jezelf en in externe factoren. Begrijp je wat ik bedoel? Ik leg het uit aan de hand van een voorbeeld. De zekerheid van een vaste baan is voor veel mensen prettig. Alleen, wie een vaste baan heeft en zijn zekerheid haalt uit de externe factor, namelijk de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, zoekt zekerheden buiten zichzelf. Het is beter om zeker te zijn over jouw eigen kunnen, over jouw vaardigheden, inzichten, verworven ervaring en kennis. Dat kan niemand je namelijk afnemen. Zo kun je zekerheden zoeken bij anderen, in jouw omgeving, waardoor je nog onzekerder wordt. Zekerheid moet namelijk van binnenuit komen en niet van buitenaf.

Weet je zeker dat je last hebt van onzekerheid?